Ereko Mozilla VPN

Ñanduti kundahára rembiasakue

Arapy rembiasakuépe heta ñorairõ guasu pokaturã, tekoveñaña oipotáva arapy tuichakue ha tapicha rekoporã oñemomba’e’ỹva. Ñanduti kundahára rembiasakue naiñambuéi pévagui. Mbo’ehaovusugua omoheñoiva’ekue software apo omoñepyrũ marandu ñemyasãi ha oñepyrũ ñorairõ mávapa omotenondéta kundahára ha ñanduti puruhára apytépe.

Ñanduti mboyveguare

1950-pe, umi mohendaha omyanyhẽva’ekue peteĩ koty ha ivyrove umi jepapaha ag̃aguágui. Hákatu pyaeterei oñakãrapu’ã ha péicha 1960-pe oñemoheñóima tembiaporape ikatupyrýva. Tekuái ha mbo’ehaovusu arapy tuichakue jave oñamindu’u iporãvetaha pe mohendaha oñe’ẽramo, oipytyvõtava mba’ekuaa pyahu iñapysẽtava.

ARPANET ha’e apopyrã ñandutigua peteĩha oikoitéva ha 1969 jave oñemondo pe ñe’ẽmondo peteĩha Universidad de California, Los Ángeles (UCLA) rembipurupyahu rekohatee guive Instituto de Investigación de Stanford (SRI)-pe, avei California-gua.

Péva omoñepyrũ ñorairõ tembipurupyahu pyhápe. Oñemoheñói pyha pyahu ombojuajúva mbo’ehaovusu ha aty ohaperekáva arapy tuichakue jave. Hákatu 20 ary pukukue, Ñanduti ndaha’éi kuri opavavépe g̃uarã. Kóva ikatu kuri oipuru taperekaha mbo’ehaovu ha tekuaiguánte, temimbo’e ha tendaguasu tetã mba’e’ỹva. Oĩkuri heta tembiaporape ikatuhápe ou ha oho marandu pumbyry rupive, hákatu opavavete hasyeterei ijepuru. Pe Ñanduti ha’etéva ijurujáva ha ñanduti kundahára noñomoheñói kuri ary 1990 mboyve.

Ñanduti oĩ rire

Pe arandupavẽhára tembipurupyahugua Tim Berners-Lee (Gran Bretaña) omoheñói ñanduti mohendahavusu ha ñanduti kundahára 1990 jave, avei omba’apókuri CERN-pe, Organización Europea para la Investigación Nuclear, Suiza-gua. Ombohéra Ñanduti ovetã pyahu "WorldWideWeb". Ha’ékuri mba’erechaha hasy’ỹva ijepuru oñemoheñóiva mohendaha NeXT peg̃uarã. Péicha oñepyrũ, moñe’ẽrã kuati ojuajúva pyha tetã mba’e’ỹvandi — ñanduti jaikuaaháicha ko’ág̃a.

Peteĩ ary rire, Berners-Lee ojerure Nicola Pellow-pe, oñembokatupyrýva matemática CERN-pe, ohaíva Line Mode Browser, apopyrã mohendaha peguakuéra.

1993 jave, ñanduti ipotyjera. Mbo’ehaovusu, tetãrekuái ha mba’apoha’aty ohecha pa’ũguasu Ñanduti ijurujávape. Arapy tuichakue oikotevẽ tembipurupyahu apopyre oike hag̃ua. Upe arýpe, Mosaic-pe oñemoheñói Centro Nacional de Aplicaciones de Supercomputación (NCSA) Universidad de Illinois Urbana-Champaign-pe arandupavẽhára tembipurupyahugua Marc Andreessen rupive. Ha’e ñanduti kundahára ñepyrũgua ha Mozilla Firefox osẽ uperire.

NCSA Mosaic oku’e mohendahápe Windows, ndahasýi ijepuru ha ome’ẽ oimeraẽva avápe PC rupi oikévo ñanduti kuatiarogue ñepyrũgua, chat koty ha ta’ãnga rendaguasúpe. Ary pyahu (1994), Andreessen omoheñói Netscape ha omyasãi Netscape Navigator puruhárape g̃uarã. Ojehayhueterei ha kundahára peteĩha opavavépe g̃uarã. Avei ha’e jeku’e peteĩha ñorairõ guasu oñepyrũva ñanduti puruharakuérape g̃uarã.

Kundaharakuéra ñeñorairõ

1995 jave, Netscape Navigator ndaha’éi kuri ha’eñóva ñeikundahakuaaha. Pe software apoha Microsoft oreko ñemonei Mosaic ayvúgui ha ojapo ñanduti rovetã teéva, Internet Explorer. Ñemyasãi omoñepyrũ ñorairõ. Netscape ha Microsoft omba’apo kane’õ’ỹre omoheñóivo tembiaporape pyahu, peteĩteĩva oñeha’ã itenondévo ambuére apopyre iporã ha ipya’éva reheve.

Netscape omoheñói ha omyasãi JavaScript, ome’ẽva ñanduti kuatiaroguépe pa’ũ guasu oguereko’ỹva kuri. (Avei omoheñói blink> teramoĩ.) Microsoft ombeti Cascading Style Sheets (CSS) reheve, oikóva chugui mba’e iporãmbajepéva oñemoheñói hag̃ua ñanduti kuatiarogue.

Pe ary 1997 jave ha’ete ku osẽnungava’ekue ñande pógui, Microsoft omoheñóivo Internet Explorer 4.0. Ko aty ojapo peteĩ tai tuichaitereíva “e” ha omoĩ Netscape róga kapi’ipépe. Netscape aty oity pya’eterei tai “e” tuichávape ha omoĩ hi’ári hymbaitevoi, pe dinosaurio Mozilla.

Upéicharamo Microsoft oñepyrũ omyasãi Internet Explorer ijapopyvusu Windows ndive. 4 arýpe, orekómo 75% puruhárape ha 1999 jave ohupytýma 99%. Ko mba’apohaguasu apañuãi juicio antimonopolio mba’éicha omyasãi rehe, ha Netscape ombojuruja teñoiha ayvu ha omoheñói tendaguasu viru’ỹgua Mozilla, ha kóva omoheñói ha omyasãi Firefox ary 2002 jave. Ohechakuaa rire kundahára ojapyhypáva naiporãiha puruharakuérape g̃uarã ha ñanduti ijurujáva, Firefox omoheñói ome’ẽ hag̃ua puruhárape ñanduti jeporavokuáva. 2010 jave, Mozilla Firefox ha ambue omomichĩ Internet Explorer jepuru 50%.

Opakuévo arykuéra 90 pegua ha oñepyrũvo 2000 heñói ambuéva, oĩhápe Opera, Safari, ha Google Chrome. Microsoft Edge omyengovia Internet Explorer-pe oguenohẽvo Windows 10 ary 2015 jave.

Aikundaha ñandutípe ko árape

Ko ára rupi, ndahatái hendáicha ereko eike hag̃ua ñandutípe. Firefox, Google Chrome, Microsoft Edge, Safari ha Opera ha’e umi oñorairõva upevarã. Umi pumbyry mba’e’oka oñemoheñói 10 ary ohasaramóvape eikekuaaha ñandutípe. Ko ára rupi, hetaiterei ñanduti puruhára oipuru pumbyry kundahára ha tembipuru’i oike hag̃ua. Umi tembiapokue pumbyrygua kundahára ojehayhuvéva eipurukuaa mba’e’okápe iOS ha Android. Ko’ã tembipuru’i iporã añete peteĩ mba’eaporã, ome’ẽkuaa nda’aréi jeike ñandutípe.

Tenondeve gotyo, ikatu ñanduti imombyryve pe oñepyrũ haguégui jehairãnteva ha oiko ichugui mba’e tuichapajepéva. Añetegua ñanduti oĩmavoi opárupi heta arýma (ja’ekuaa pe Lawnmower Man ary 1992 guive ha Nintendo Virtual Boy 1995-pe), hákatu ñanduti ogueraha tenondeve opavavépe. Firefox ojokupytýma WebVR ha A-Frame ndive, omoneĩva umi mboguatahárape omoheñóivo ñanduti renda añeteguáva ipya’e ha hasy’ỹva ijepuru. Heta umi mba’e’oka pumbyryguáva omoneĩ WebVR ha ojepurukuaa tapiaite jehechaháramo mba’yru kuatiaanambusúguigua ndive. Pe pyha añetegua ñanduti rehegua 3D pegua oipota haguéicha pe ciencia ficción apohare Neal Stephenson ejuhukuaa ag̃uieterei. Péicha oikóramo, pe ñanduti kundahára ikatukuaa oñehundiete ha oiko chugui ovetã ehasakuaatahápe ambue arapýpe.

Ndaha’éi katuete oikótava ñanduti renonderãme, Mozilla ha Firefox oĩta upépe puruhárape g̃uarã, orekotahápe tembipuru oikóva oike hag̃ua ñandutípe ha opaite mba’e ome’ẽkuaáva. Ñanduti ha’e opavavépe g̃uarã ha oñangarekova’erã ijeike rehe. Upévare roikuave’ẽ tembipuru Firefox-pe omo’ã hag̃ua puruhára rekoñemi ha noroikuave’ẽi puruhára mba’ekuaarã maranduñemurã apohápe.

Mba’eita

Ejapyhy ne kundaha jepuru.