ویب براؤزرز دی تاریخ
عالمی تایخ مہاکاوی طاقت دی جدوجہد، دنیا کوں فتح کرݨ والے ظالماں، تے بہادر انڈر ڈوگز نال بھری پئی ہے۔ ویب براؤزرز دی تاریخ ٻہوں وکھری کائنی۔ یونیورسٹی دے علمبرداراں سادہ سافٹ ویئر لکھیا جئیں معلوماتی انقلاب کوں جنم ݙتا، تے براؤزر دی برتری تے انٹرنیٹ صارفین کیتے بھڑاند کیتی۔
ویب دور کنوں پہلے
1950 وِچ کمپیوٹر پورے کمرے سنبھال گھدے ہن تے اڄ دے جیبی کیلکولیٹراں دے مقابلے ِچ گھٹ ہن۔ لیکن ودھک تکھی ہئی، تے 1960 تائیں او پیچیدہ پروگرام چلاوݨ دے قابل تھی ڳئے۔ دنیا بھر دیاں حکومتاں تے یونیورسٹیاں سوچا جو ایہ ٻہوں چنڳاں ہوسے جے مشیناں ڳالھ کر سڳن، تعاون کوں فروغ ݙیون تے سائنسی کامیابیاں حاصل کرن۔
ARPANET نیٹ ورکنگ دا پہلا کامیاب منصوبہ ہا تے 1969 وِچ پہلا سنیہا یونیورسٹی آف کیلیفورنیا، لاس اینجلس (UCLA) دی کمپیوٹر سائنس لیب کنوں سٹینفورڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ (SRI) کوں ویچا ہا۔ کیلیفورنیا وِچ وی۔
اوں کمپیوٹر نیٹ ورکنگ وِچ ہک انقلاب برپا کر ݙتا۔ دنیا بھر دیاں یونیورسٹیاں تے پرکھ پرچول دے ڳڑھ کوں رلا تے نویں نیٹ ورک بݨائے ڳئے۔ پر اڳلے 20 سالھاں تائیں، انٹرنیٹ عوام کیتے قابل رسائی کائنا تھا۔ ایہ یونیورسٹی تے سرکاری محققین، شاگرداں تے نجی کارپوریشنز تائیں محدود ہا۔ درجناں اینجھے پروگرام ہن جیڑھے ٹیلی فون لائناں تے معلومات دی تجارت کر سڳدے ہن، لیکن انہاں وِچوں کوئی وی استعمال کرݨ آسان کینا ہا۔ اصلی کھلا انٹرنیٹ، تے پہلا ویب براؤزر، 1990 تائیں نہ بݨایا ڳیا ہا۔
ویب دور
برطانوی کمپیوٹر سائنس دان ٹِم برنرز لی 1990 وِچ پہلا ویب سرور تے گرافیکل ویب براؤزر بݨایا جݙآں جو سوئٹزرلینڈ وِچ جوہری تحقیق دی یورپی تنظیم CERN وِچ کم کریندے پئے ہن۔ اوں انٹرنیٹ وِچ اپݨی نویں ونڈو کوں "WorldWideWeb" دا ناں ݙتا۔ ایہ استعمال وِچ آسان گرافیکل انٹرفیس ہا جینکوں NeXT کمپیوٹر کیتے بݨایا ڳیا ہا۔ پہلی واری، ٹیکسٹ دستاویزات کوں ہک عوامی نیٹ ورک تے ہک ٻئے دے نال منسلک کیتا ڳیا ہا — ویب جیویں جو اساں اونکوں ڄاݨدے ہیں۔
ہک سال بعد، برنرز لی CERN دی ریاضی دی طالبہ نکولا پیلو کوں آکھیا جو او لائن موڈ براؤزر لکھو، جیڑھا کمپیوٹر دے بنیادی ٹرمینلز کیتے ہک پروگرام ہے۔
1993 تائیں ویب پھٹ ڳیا۔ یونیورسٹیاں، حکومتاں تے نجی کارپوریشنز کھلے انٹرنیٹ وِچ موقع ݙٹھا۔ ہر ہک کوں ایندے تائیں رسائی کیتے نویں کمپیوٹر پروگراماں دی لوڑ ہئی۔ ایں سال، موزیک کوں کمپیوٹر سائنسدان مارک اینڈریسن یونیورسٹی آف الینوائے اربانا۔ چمپین دے نیشنل سینٹر فار سپر کمپیوٹنگ ایپلی کیشنز (NCSA) وِچ بݨایا ہا۔ ایہ پہلا مقبول ویب براؤزر ہا تے Mozilla Firefox دا ابتدائی پیو ݙاݙا ہا۔
NCSA Mosaic Windows کمپیوٹرز تے چلدا ہا، استعمال وِچ آسان ہاا، تے PC والے کہیں وی شخص کوں ابتدائی ویب ورقے، چیٹ رومز، تے تصویری لائبریریاں تائیں رسائی فراہم کریندا ہا۔ اڳلے سال (1994)، اینڈریسن Netscape دی بنیاد رکھی تے Netscape نیویگیٹر کوں عوام کیتے جاری کیتا۔ ایہ بے حد کامیاب ہا، تے لوگاں کیتے پہلا براؤزر ہا۔ ایہ انٹرنیٹ صارفین کیتے ہک نویں قسم دی جنگ دا پہلا اقدام وی ہا۔
براؤزر جنگاں
1995 تائیں، Netscape نیویگیٹر آن لائن حاصل کرݨ دا کلھا طریقہ کائنا ہا۔ کمپیوٹر سافٹ ویئر دی وݙی کمپنی Microsoft پراݨے موزیک کوڈ کوں لائسنس ݙتا تے ویب تے اپݨی ونڈو بݨائی، Internet Explorer۔ رہائی نال جنگ چھڑ ڳئی۔ Netscape تے Microsoft اپݨے پروگراماں دے نویں ورژن بݨاوݨ کیتے سختی نال کم کیتا، ہر ہک تکھا، بہتر بݨتراں دے نال ݙوجھے کنوں اڳوں نکلݨ دی کوشش کریندا ہے۔
Netscape نے JavaScript بݨائی تے جاری کیتی، جئیں ویب سائٹاں کوں کمپیوٹنگ دیاں طاقتور صلاحیتاں فراہم کیتیاں جیڑھیاں پہلے کݙاہیں کائنا ہن۔ (انہاں بدنام زمانہ <blink> ٹیگ وی بݨایا۔) Microsoft کاسکیڈنگ سٹائل شیٹاں (CSS) دے نال مقابلہ کیتا، جیڑھا ااوندے کیتے معیار بݨ ڳیا۔ ویب ورقہ ڈیزائن.
چیزاں 1997 وِچ اوں ویلھے ہتھوں نکل ڳئیاں جݙاں Microsoft Internet Explorer 4.0 جاری کیتا۔ ٹیم ہک وݙا لیٹر "e" بنایا تے اینکوں Netscape ہیڈ کوارٹر دے لان وِچ کھس گھدا۔ Netscape ٹیم فوری طور تے وݙا "e" تے دستک ݙتی تے اپݨا اپݨا Mozilla ڈائنوسار شوبنکر اوندے اوتے رکھ ݙتا
ول Microsoft اپݨے Windows آپریٹنگ سسٹم دے نال Internet Explorer بھیڄݨ شروع کیتا۔ 4 سال دے اندر، اوندے کول مارکیٹ دا 75% ہا تے 1999 تائیں اوندے کول مارکیٹ دا 99% ہا۔ کمپنی کوں ایں اقدام تے عدم اعتماد دی قانونی چارہ جوئی دا سامݨا کرݨا پیا، تے Netscape اپݨے کوڈ بیس کوں کھولݨ دا فیصلہ کیتا تے غیر منافع بخش Mozilla کوں تخلیق کیتا۔ جئیں 2002 وِچ Firefox کوں تخلیق تے جاری کیتا۔ ایہ محسوس کریندے ہوئے جو براؤزر دی اجارہ داری صارفین تے اوپن ویب دے بہترین مفاد وِچ کائنی، Firefox کوں ویب صارفین کیتے انتخاب فراہم کرݨ کیتے بݨایا ڳیا ہا۔ 2010 تائیں Mozilla Firefox تے ٻنہاں Internet Explorer دے مارکیٹ حصص کوں 50% تائیں گھٹ کر ݙتا ہا
90 دے ݙہاکے دے چھیکڑ تے 2000 دے ݙہاکے دی موہر وِچ ٻئے مقابلے کار سامݨے آئے، جنہاں وِچ Opera، Safari، تے Google Chrome شامل ہن۔ Microsoft Edge Internet Explorer کون 2015 وِچ Windows 10 دے اجراء دے نال بدل ݙتا۔
اَڄ ویب کوں براؤز کرݨ
اڄ انٹرنیٹ تائیں رسائی دے کجھ مٹھی بھر طریقے ہن۔Firefox، Google Chrome، MicrosoftEdge، Safari تے Opera اہم حریف ہن۔ پچھلے ݙہاکے دے دوران موبائل آلات انٹرنیٹ تائیں رسائی کیتے ترجیحی طریقہ دے طور تے ابھریئے ہن۔ اڄ، زیادہ تر انٹرنیٹ صارفین آن لائن تھیوݨ کیتے صرف موبائل براؤزرز تے ایپلی کیشنز استعمال کریندے ہن۔ وݙے براؤزرز دے موبائل ورژن iOS تے Android آلات کیتے دستیاب ہن۔ بھانویں جو ایہ ایپس مخصوص مقاصد کیتے ٻہوں کار آمد ہن، لیکن ایہ صرف ویب تائیں محدود رسائی فراہم کریندیاں ہن
مستقبل وِچ، ویب ممکنہ طور تے اپݨی ہائپر ٹیکسٹ پاڑاں کنوں تھُڑک تے انٹرا ایکٹو تجربات دا ہک وسیع سمندر بݨ ویسے۔ ورچوئل رئیلٹی کئی ݙہاکیاں کنوں افق تے ہے (کم از کم 1992 وِچ Lawnmower Man تے 1995 وِچ Nintendo Virtual Boy دی ریلیز دے بعد کنوں)، لیکن ویب آخر کار اینکوں عوام تک پڄا سڳدا ہے۔ Firefox ہݨ WebVR تے A-Frame، کیتے سپورٹ حاصل ہے، جیڑھا ڈویلپرز کوں تیزی نال تے آسانی نال ورچوئل رئیلٹی ویب سائٹاں بݨاوݨ ݙیندا ہے۔ زیادہ تر جدید موبائل آلات WebVR کوں سپورٹ کریندے ہن، تے ڳتے دے سادہ کیسز دے نال آسانی نال ہیڈسیٹ دے طور تے استعمال کیتے ونڄ سڳدے ہن۔ ہک 3D ورچوئل رئیلٹی ویب جیویں جو سائنس فکشن دے مصنت ذیل سٹیفنسن تصور کیتا ہے۔ جے ایویں ہے تاں، ویب براؤزر خود مکمل طور تے غائب تھی سڳدا ہے تے ٻئی دنیا وِچ ہک حقیقی ونڈو بݨ سڳدا ہے۔ جے ایویں ہے تاں، ویب براؤزر خود مکمل طور تے غائب تھی سڳدا ہے تے ٻئی دنیا وِچ ہک حقیقی ونڈو بݨ سڳدا ہے۔
ویب دا مستقبل جیڑھا وی ہووے، Mozilla تے Firefox صارفین کیتے موجود ہوسن، ایں ڳالھ کوں یقینی بݨیندے ہوئے جو انہاں دے کول ویب دا تجربہ کرݨ کیتے طاقتور ٹولز موجود ہن تے ایہ سبھ کجھ اونکوں پیش کرݨا ہے۔ ویب ہر ہک کیتے ہے، تے ہر ہک کوں اپݨے آن لائن تجربے تے کنٹرول ہووݨا چاہیدا ہے۔ ایں سانگے اساں صارف دی رازداری دے تحفظ کیتے Firefox ٹولز ݙیندے ہن تے اساں کݙاہیں وی صارف دا ڈیٹا مشتہرین کوں فروخت نہیں کریندے۔
وسائل
- https://en.wikipedia.org/wiki/Mosaic_(web_browser)
- https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_web_browser
- https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Internet
- https://en.wikipedia.org/wiki/Browser_wars
- https://home.cern/topics/birth-web
- https://www.zdnet.com/article/before-the-web-the-internet-in-1991/